Some links

1. http://everything.explained.at/Saraiki_language/
2. https://pediaview.com/openpedia/Saraiki_Language
3. http://www.primidi.com/saraiki_culture/saraiki_singers
4. http://partners.academic.ru/saraiki
5. http://www.factualworld.com/article/Saraiki_language
6. http://www.thefullwiki.org/Saraiki_language
7. http://www.sikhiwiki.org/index.php/Multan
8. http://encyclopine.org/en/Saraiki_dialect
9. http://en.wikipedia.org.advanc.io/wiki/%DA%B3
10. http://www.questpedia.org/en/Saraiki_dialect
11. http://pl.cyclopaedia.net/wiki/Siraiki_Language
12. http://www.quickiwiki.com/ur/سرائیکی
13. http://www.wikiwand.com/ur/سرائیکی
14. http://www.wikiwand.com/en/Saraiki
15. http://www.urdu.kotmithan.com/دیوان محمدی
16. https://en.wiki2.org/wiki/Saraiki_nationalism
17. http://www.gpedia.com/wiki/Saraiki

ونڈو وچ سرائیکی

 گوگل، ونڈو، فیس بک، ٹویٹر، گوگل ٹرانسلیٹر، انڈرائیڈ ،بلیک بیری  تے نوکیا وچ سرائیکی کوں شامل کراوݨ کیتے اسلامیہ یونیورسٹی تے زکریا یونیورسٹی آپݨاں کردار ادا کرن۔ 

کمرشل

سب نیشنل تے ملٹی نیشنل کمپنیاں سرائیکی زبان کوں تسلیم کرن تے ہر قسم دی تحریر،تشہیر تے کسٹومرسروس سندھی،پشتو تے سرائیکی وچ کرن۔

لازمی دا کیا فائدہ

سی ایس ایس وچ اردو لازمی کائنی تاں وَل سکولاں وچ اردو لازمی کرݨ دا کیا جواز ہے؟ پاکستان دے قومی ترانے وچ پنج بند ہوون، پہلا بند پشتو وچ، ݙوجھا بند سرائیکی وچ ، تریجھا بند سندھی وچ، چوتھا بند بلوچی بروہی تے پنجواں چھیکڑی بند پنجابی ہندکواردو وچ ہووے۔
  

ترائے ترائے زباناں

سندھ تے خیبر پختونخوا دے سکولاں وچ کچی جماعت کنوں اردو ، انگریزی تے سندھی یا پشتو  کُل ترائے زباناں لازمی ہن۔ تے اکثر سکول انڳلش میڈیم ہن۔پاکستان دے علاوہ کوئی ٻیا علاقہ ڈسو جتھ ٻالاں کیتے ترائے ترائے زباناں لازمی ہوون۔ بھلا اقوام متحدہ دی صرف مادری زبان وچ تعلیم آلی ڳالھ غلط اے؟جے  اقوام متحدہ دی صرف مادری زبان وچ تعلیم آلی ڳالھ غلط اے۔ ترائے زباناں ضروری ھن، تاں پاکستان وچ یونیسیف، یونیسکو تے اقوام متحدہ تے پابندی لاؤ.سندھ وچ پندرھاں ٻولیاں لوکل ہن۔ تہوں سندھی کوں مناسب مقام نی مل سڳیا، اردوانڳریزی نے ایں حقیقت کنوں ناجائزفائدہ چاتا اے۔ لوکل پس ماندہ ہن۔جیویں امریکہ وچ ݙو طبقے ہن، گورے تے کالے۔ جیویں عرب وچ ݙو طبقے ہن، عربی تے عجمی ۔۔۔ پاکستان وچ اردو آلے افضل تے برتر ہن۔ سرائیکی بھان٘ویں جج ہن، بھان٘ویں سید ہن، جج ہن، ڈاکٹر ہن، بھان٘ویں ممبر ہن، غلام ہن۔ جے تائیں تعلیم تے سی ایس ایس وچ سرائیکی لازمی نی تھیندی ، سرائیکی وچ نادرا دا کارڈ جاری نی تھیندا سرائیکی غلام رہسن۔

بھارت وچ ھندی

جہڑا مقام بھارت وچ ھندی کوں حاصل اے اوں کنوں ودھ اردو کوں ڈیوݨ بالکل مناسب کائنی۔ بھلا چنائی بمبئ حیدرآباد کلکتہ دے سکولاں وچ ھندی لازمی اے؟

ساݙے قومی حقوق

  سئیں جسٹس ایس جواد خواجہ سپریم کورٹ آف پاکستان!
١۔ سرائیکی کوں عدالتی زبان ٻݨیدے ہویاں سرائیکی زبان وچ فیصلہ تحریر کرو۔
٢۔ تعلیمی پالسی ݙو ہزار نو دے مطابق علاقائی زباناں لازمی مضمون ہوسن تے ذریعہ تعلیم وی ھوسن۔ سرائیکی بارے عمل کرتے سرائیکی کوں سکولاں کالجاں وچ لازمی کیتا ونڄے تے ذریعہ تعلیم تے ذریعہ امتحان بݨاؤ۔ سرائیکی یونیورسٹی برائے صحت انجینئرنگ سانئس تے فن ٻݨاؤ۔
٣ـ پاکستان دے ہر سرکاری تے نجی ٹی وی چینل تے سرائیکی، سندھی، پشتو ، پنجابی،بلوچی تے اردو کوں ہر روز چار چار گھنٹے ݙتے ونڄن۔
٤۔ نادرا سندھی وچ وی شناختی کارڈ جاری کریندے، سرائیکی وچ وی قومی شناختی کارڈ جاری کرے۔
٥۔ سی ایس ایس سمیت سارے مقابلے دے امتحاناں وچ سرائیکی لازمی آپشنل کیتی ونڄے تے سرائیکی میڈیم امتحانات وی کرائے ونڄن۔
٦۔ سارے وفاقی تے صوبائی محکمیاں تے دفتراں وچ خط و کتابت سرائیکی وچ کیتی ونڄے تے سارے فارم سرائیکی وچ وی چھاپے ونڄن۔
٧۔ پرائمری دے ہر ہر ٻال ، ہر چھوکری تے چھوکرے وچ بھلا ہک مادری زبان دے علاوہ بیاں کتݨیان زباناں سکھݨ, لکھݨ،پڑھݨ، ٻولݨ تے سمجھݨ دی صلاحیت ہوندی ہے؟

نوم چومسکی تے یونیسیف یونیسکو دے مطابق ٻالاں کوں صرف مادری زبان سکھاؤ۔

پاکستان دے متفقہ ١٩٧٣ء دے آئین دی اٹھارویں متفقہ آئینی ترمیم دے سولاں سال د ی مفت تعلیم تے عمل موجودہ نظام وچ ممکن کائنی۔ تعلیم عام کرݨ دی واحد صورت صرف ایہ ہے جو: سکولاں کالجاں وچ سرائیکی تے پشتو کوں سندھی دا متبادل لازمی مضمون بݨاؤ۔ سارے سکول، کالج تے مدرسے صرف ترائے قسماں دے ہوون۔
سرائیکی میڈیم،
پشتومیڈیم،
سندھی میڈیم۔
صرف ہک غیر ملکی زبان چھیویں کنوں شامل نصاب کرو۔ 

  

ساݙی جمہوریت

ویگن وچ ہک چھوکرا سفر کریندا پیا ہائی، اڳلی سیٹ تے ہک چھوکری نقاب وچ ٻیٹھی ہائی۔ سارا راہ او چھوکرا چھوہر کوں شیہاں، بسکٹ، بوتلاں کھاویندا پیویندا ریہا، اڳوں ہک چھوٹا جیہا اݙا پل قمبر آیا تاں 
چھوکرے پچھیا، ، ، ، ، ، " ڳنڈھیریاں چُوپیسیں؟ "
چھوکری جواب ݙتا،،، " نہ پتر میݙے ڈند وی کائنی"
۔
۔
۔
۔
۔
۔
۔
۔
ایم این اے، ایم پی اے دے امیدوار جنہاں دی پارٹی دی سندھ یا خیبر پختونخواہ یا پنجاب یے وفاق وچ حکومت ہے۔ ووٹ ݙیوݨ دے بعد وی پچھاہے، لیکن پہلے انہاں کوں آکھو ۔۔ ۔ ۔ ۔ " آپݨے صوبے سندھ یا خیبر پختونخواہ یا پنجاب دے پی سی ایس وچ سرائیکی دا پرچہ شامل کرویسو؟"
۔
۔
ول جواب سݨو۔


ہک ٻئی ڳالھ: 
اساں موبائل کمپنیاں کوں ڳزارش کریندیسے جو سرائیکی لکھائی آلے سیٹ وی بݨاؤ۔ نوکیا پشتو وچ ھے سرائیکی وچ کائنی۔ اے تاں کھلی کھلی نا انصافی اے۔ ونڈو، گوگل، فیس بک تے ٹوئٹر کوں وی ارداس ہے سرائیکی کوں شامل کرے۔ ساݙے حکمران ساݙی مدد کر سنڳدے ہن۔

جواز ڈسو

پہلی کنوں انڳریزی لازمی اے تاں ول اردو دا کیا جواز اے؟ 


پی ٹی وی تے پیمرا دے خلاف ہک رٹ کیتی ونڄے: جو سی ایس ایس وچ اردو لازمی کائنی تاں ول پی ٹی وی تے ٻنھاں چینلاں تے اردو کوں  سارا وقت کیوں ݙتا ویندے؟  پاکستان وچ نو زباناں ہن۔ پاکستان دے ہر سرکاری تے نجی ٹی وی چینل تے ہر روز سرائیکی، سندھی تے پشتو کوں چار چار گھنٹے، بلوچی، بروہی، پنجابی، ہندکو، بلتی تے  اردو  کوں ݙو ݙو گھنٹے   ہر روز ݙتے ونڄن۔

تعلیم آسان بݨاؤ

میٹرک تے ایف اے دے ٻالاں تے کتاباں دا ٻہوں ڈھیر ٻوجھ اے۔ کتاباں دا وزن گھٹاؤ۔ تہاݙے بقول  اردو تےانگریزی  ݙوہیں غیر ملکی زباناں ہن۔ انہاں ݙوہاں زباناں  وچوں ہک کوں فوری مُکاؤ۔ ریاضی سائنس آسان بݨاؤ۔ ریاضی تے سائنس سرائیکی زبان وچ وی پڑھائی ویندی پئی ہے۔

Learning-science-and-tolerance with Saraiki poems

١ـ پنجاب وچ سارے سرکاری سکول انگریزی میڈیم ہن،، 

٢ـ پنجاب وچ کوئی ہک سرکاری سکول اردو میڈیم کائنی۔۔

٣.ـ اردو بولنڑ تے سکولاں وچ ٻالاں تے جرمانہ لگدے،،،

٤۔ ایں سال کچی دا میتھ وی سکولاں وچ انگریزی میڈیم ہے،،

٥۔ سی ایس ایس وچ اردو لازمی کائنی،،، 

٦.. ٻالاں نال دھوکہ نہ کرو،، خدا دا خوف کرو،، سکولاں وچ اردو لازمی دا کوئی جواز کائنی، 

٧.. تعلیم وچ اردو اختیاری کرو،،، 

خدا دے قہر کنوں ݙرو،،، 

٨.. ٻالاں کوں اجنبی زباناں دے عذاب کنوں آزاد کرواؤ،

سرائیکی ہک قوم ہن

سوال: قومی ترانے وچ ہے " قوم ملک سلطنت" قوم تے ملک وچ کیا فرق ہے؟

جواب: ہکو ایہو جیہے علاقے وچ وسݨ آلے جیندی زبان تے ثقافت ہکا ہووے، او لوک ہک قوم ہوندے ہن۔ 

انتظامی بنیاداں تے حکومت چلاوݨ کیتے علاقیاں دی ونڈ ہک ملک ہوندے۔ ہک ملک چھوٹا وی تھی سگدے، تے ٻہوں وݙا وی تھی سگدے، 

ملک تے قوم وچ فرق ہوندے.

پنجابی ہک قوم ہے۔ ایہہ ݙو ملکاں وچ وسدے ہن۔ پنجابی بھارت تے پاکستان وچ وسدے ہن۔ عربی ہک قوم ہے. عربی قوم دے درجناں ملک ہن.

پاکستان ہک ملک ہے. 

پاکستان وچ پنج قوماں ہن. پشتو، سندھی، سرائیکی، بلوچی تے پنجابی۔

سرائیکی ہک قوم ہے. سرائیکی زیادہ تر ملک پاکستان وچ وسدے ہن۔ 

سرائیکی شعبے

ایئر ، بحریہ، اسلامی،غلام اسحاق، بھٹو شہید،اوپن نمل تے بیاں ساریاں یونی ورسٹیاں سرائیکی ثقافت تے زبان دے شعبے قائم کرن۔

فاصلے

• ملتان کنوں مظفر ڳڑھ 38 کلومیٹر ہے۔ 
• ملتان کنوں دیرہ غازی خان 95 کلومیٹر ہے ۔۔
• ملتان کنوں راجن پور 208 کلومیٹر ہے ۔
• ملتان کنوں لودھراں 77 کلومیٹر ہے۔
• ملتان کنوں بہاول پور 97 کلومیٹر ہے۔ 
• ملتان کنوں رحیم یار خان 290 کلومیٹر ہے۔ 
• ملتان کنوں جھنگ 160 کلومیٹر ہے۔ 
• ملتان کنوں چنیوٹ 247 کلومیٹر ہے۔ 
• ملتان کنوں خوشاب 290 کلومیٹر ہے۔ 
• ملتان کنوں سرگودھا 274 کلومیٹر ہے۔ 
• ملتان کنوں میانوالی 287 کلومیٹر ہے۔
• ملتان کنوں بکھر 183 کلومیٹر ہے۔ 
• ملتان کنوں لیہ 126 کلومیٹر ہے۔ 
• ملتان کنوں دیرہ اسماعیل خان 300 کلومیٹر ہے۔ 
• ملتان کنوں ٹانک 360 کلومیٹر ہے۔ 
• ملتان کنوں خانیوال 55 کلومیٹر ہے۔ 
• ملتان کنوں ساہیوال 176 کلومیٹر ہے۔ 
• ملتان کنوں وہاڑی 96 کلومیٹر ہے۔
• ملتان کنوں پاکپتݨ 220 کلومیٹر ہے۔ 
• ملتان کنوں بہاولنگر 230 کلومیٹر ہے۔ 
• ملتان کنوں اوکاڑہ 215 کلومیٹر ہے۔ 
• ملتان کنوں ٹوبہ ٹیک 152 کلومیٹر ہے۔
• راڑا شم توں ملتان 234 کلومیٹر ہے
  بارخان توں ملتان 239 کلو میٹر ہے
  بارخان توں رکھنی 48 کلومیٹر ہے
  راڑا شم توں رکھنی 43کلومیٹر ہے.

لیڈر تے ممبر سرائیکی ٻولن تاں کیا تھیسی؟

اساں ہݨ عملاً انڳلش کوں قومی زبان بݨا ݙتے۔ ول تساں ݙسو ، کیا تھییسی؟ سرائیکی کوں سرکاری دفتری تعلیمی عدالتی تے قومی زبان بݨاؤ۔

غلطی

کجھ لوک اہدن: قائداعظم اردو کوں قومی زبان بݨایا ھائی۔ ول نا اہل حکمراناں بنگالی کوں وی غلطی نال قومی زبان من گھدا۔ تہوں پاکستان ترٹ ڳیا۔

 پنجابی دی تعریف ایہہ ہے جو جہڑا سرائیکی کوں زبان تسلیم نہ کرے۔ وفاق دشمن مرکز پرستاں دی ٻہوں وݙی تعداد پاکستان وچ وسدی ہے۔ ایہہ اردو پرست اڄ وی اے آہدے ہن: جو اردو پورے ہندوستان بشمول بنگال دی قومی زبان ہے۔ بنگالی ہندوواں دے دھوکے تے آکھے وچ آ کے بنگالی کوں غلطی نال قومی زبان سمنجھ گھدا ہائی۔ حالانکہ بنگال دی قومی زبان اڄ وی اردو ہے۔

۔

واپڈا، سوئی گیس

واپڈا سوئی گیس ٹیلی فون آپݨے فارم، ٻل تے ٻیاں ساریاں لکھتاں سرائیکی وچ لکھن۔ دیہات دے لوک اردو انڳریزی وچ ٻل تے لکھے ناں نی پڑھ سڳدے. اردو دے انتالی حروف ہن۔ سرائیکی دے چُرتالی حروف ہن۔ اردو انگریزی حروف سرائیکی ناںواں، وستیاں دے ناںواں تے قوماں دے ناںواں کوں سپورٹ نی کرسڳدے۔ ایں سانگے سرائیکی لکھی ونڄے۔

تدریسی مشق

 بی ایڈ، بی ایڈ آنر تے اے ڈی ای  دے ٹیچنگ پریکٹس دے عملی امتحان کیتے  چھپا ہویا پرچہ ہوسی،،،

نمونے دا پرچہ  کل نمبر ٥٠

سوال نمبر ہک:ݙتے ہوے عنوان تے سبقی اشارہ لکھو،،،.١٠ نمبر
سوال نمبر٢ ــ ݙوجھے عنوان دا سبقی اشارہ لکھو،، ١٠نمبر
سوال نمبر٣ــ عملی طور تے سبق پڑھاؤ،، ٢٠ نمبر
سبقی اشاریاں آلی کاپی : ٥ نمبر
زبانی امتحان، پنج سوال  : ٥ نمبر

سبقی اشارے دے نمبراں دی ونڈ

کل نمبر : ١٠
ناں:
عنوان:
مضمون:
جماعت:
عمومی مقاصد: ہک نمبر
خصوصی مقاصد: ہک نمبر
سمعی بصری معاونات: ہک نمبر
پڑھاوݨ دے طریقے: ہک نمبر
سابقہ واقفیت دے سوال: ہک نمبر
سوالاں دے جواب: ہک نمبر
سبق دا اعلان:
پیش کش، استحضار، سرگرمی، معاونات دا ورتاوا : ݙو نمبر
جائزہ دے سوال تجواب ے ذمیہ کم: ݙو نمبر،،
سبقی اشارہ وچ ویلے دی ونڈ وی لکھـݨ ضروری ہے،

سبقی اشارے کیتے ویلے دی ونڈ

سابقہ واقفیت دے سوال جواب: ٣ منٹ
اعلان سبق (بولـݨ تے لکھـݨ) : ٢ منٹ
عملی سرگرمی: ١٨ منٹ
معاونات دا ورتاوا: ٥ منٹ
جائزہ: ٥ منٹ
ذمیہ کم : ڈو منٹ
کل ویلا: ٣٥ منٹ،

سبق پڑھاوݨ دا ویورا تے نمبراں دی ونڈ

عملی طور تے سبق پڑھاوݨ دے ویہ نمبر ہوسن ..پڑھاوݨ دیاں ویہ مہارتاں ہن. ہر مہارت دا ہک نمبر ہوسی،کجھ مہارتاں ایہ ہن ..

• ١ـ سبق ویلے دی ونڈ مطابق ٹھیک رفتار نال ہے.ـ
• ٢.. ہر ٻال تدریسی عمل وچ شامل ہے،،
• ٣ ــ سوال جواب دی مہارت
• ٤ـ استاد دی آواز دی بلندی تے رفتار
• ٥ ـ معاونات دا ورتاوا
• ٦ ـ گرائمر تے زبان دی درستی
• ٧ـ سبق دا تعارف مؤثر ہے ـ
• ٨ ـ سبق دا اختتام تے جائزہ مؤثر ہے،
• ٩ــ درست جواب تے استاد رد عمل 
• ١٠ ـ غلط جواب تے استاد دا ردعمل
• ١١ـ سبق مقاصد دے مطابق تے درست ہےـ
• ١٢ــ سبق دل چسپ ہے،،
• ١٣ــ ٻالاں کوں بولـݨ تے عملی کم دا مناسب ویلا ݙتا ڳئے ــ
• ١٤ ــ طریقہ تدریس عنوان تے مـضمون دے مطابق ہے ۔۔باقی مہارتاں مضمون تے عنوان دے مطابق ہوسن۔

کتاباں دا ٻوجھ

حکمرانو! ٻالاں تے کتاباں دا ٻوجھ گھٹاؤ۔ غیر ملکی زباناں دی تعلیم مکاؤ۔ صرف مادری زبان کوں ذریعہ تعلیم بݨاؤ۔اردو انگریزی کنوں جان چھڑواؤ۔

بھلا سندھی ہر مہینے پی ٹی وی کوں 35 روپیے کائنی ݙیندے۔ ول پی ٹی وی ہوم، پی ٹی وی نیوز تے اے ٹی وی تےسارا وقت اردو کوں کیوں ݙتا ویندا ہے؟

سی ایس ایس وچ اردو لازمی کائنی تاں ول سکولاں کالجاں وچ اردو لازمی ہووݨ دا جواز ݙسو؟

پاکستانی پاسپورٹ سرائیکی، پشتو تے سندھی وچ جاری کیتے ونڄن۔

سی ایس ایس وچ سرائیکی، پشتو، سندھی آپشنل لازمی کیتی ونڄے۔۔

بھلا عرب پاڳل ھن؟

عرب وچ ایف ایس سی عربی میڈیم ھوندی اے۔ ݙسو بھلا عرب پاڳل ھن؟
صرف تساں سیاݨے ھو۔ او سیاݨے سرائیکیو! ایف ایس سی سرائیکی میڈیم شروع کرو

Saraiki TV

On line Saraiki Tv chennales

سرائیکی ٹی وی آن لائن ݙیکھو

• وسیب ٹی وی لائیو
• جھُمَر ٹی وی
• سرائیکی ورلڈ ٹی وی
• سوجھلا ورلڈ ٹی وی
• سرائیکی ٹرِم ٹی وی
•  کوک ٹی وی 
• سوجھلا ٹرم ٹی وی

دوائیاں

دوائیاں دے غلط استعمال نال کائی انسان مر وی ویندن۔ دوائیاں تے دوائی دا ناں فائدے تے ورتݨ دا ݙا سرائیکی زبان وچ وی لکھیا کرو۔

قومی زبان

سرائیکی ،سندھی تے پشتو کوں قومی تے سرکاری زباناں بݨائے بغیر اٹھارویں آئینی ترمیم نامکمل اے۔ صوبیاں کوں حقوق ݙیوݨ ٻہوں ضروری اے۔

سرائیکی وچ کتاباں

پنجاب ٹیکسٹ بورݙ نے کتاٻاں سرائیکی میڈیم کائنی چھاپیاں۔ انگلش میڈیم تے اردو میڈیم چھاپیاں ہن۔ او اردو تے انگلش میڈیم وی سکولاں وچ نی پہنچیاں۔ ڄون مک ڳئے،احساس کرو.

Saraiki vowel

1. الف:کھا، Open back rounded vowel ɒ
2. و: Mid back rounded vowel کھوتا، شودا، سوٹا،کھوٹ، توڑ، ٻول، ٹور، مور۔آئی اے پی دی علامت o 
3. ے: تیݙا، چھیت، ریل پیل، دیر، شیر، بھیݙ آئی پی اے علامت e
4. زبر: ʌ
5. وݙی زیر:Near-close near-front unrounded vowel کِتھ، پھِٹ، وِتھ، ہِک، طالِع، چِہرہ، بانگِ درا وچ وݙی زیر ہے۔ وݙی زیر کوں لکھݨ دا طریقہ ایہہ ہے۔ٕ کِتھ، بانگ ِ درا،ضِد، رِچھ، ہِن، پِٹ وغیرہ۔آئی پی اے دی علامت ɪ
6. زیر: Close front unrounded vowelایندے کیتے کھڑی زیر ورتیندی ہے۔عربی وچ زیر دی ایہہ  صوت استعمال تھیندی ہے۔   کٖتاب،چٖہرہ، اے پی آئی علامت i
7. وݙی پیش: رُس،پُس، پُر، ڳُڑ، شُہرت، شُعبہ، مُحترم،   وݙی پیش کوں لکھݨ دا طریقہ ایہہ ہے۔پُڑ، گھُٹ، جُڑ، مُڑ Near-close near-back rounded vowel تے آئی اے پی دی علامت ʊ
8. پیش: Close back rounded vowel کٗرتا، مٗردا، اے آئی پی  u
9. زبر الف:  رحمَان،كتاب 
10. زبر ے:مَیل، سَیر، خَیر،بھَیڑا æ Near-open front unrounded vowel
11. آ: آپ، آس، آن، آکھ a,Open front unrounded vowel
12. زبر و:کَوڑا،
13. زبر ی:سَید،
14. زیر ی:مِیل، تِیر، کھِیر
15. پیش و:بھُوت، سُود، 
16. زبر و(عربی): اَؤُ مـَوُلانا
17. ɛ انگریزی واول زبر تے ادھی زیر دا مجموعہ ہے Bed, Shall
18. ə Mid central vowel زبر لوکَل، لیبَل، لیٹَر،بغیر سٹریس آلی زبر ہے، ایں زبر وچ کݙاہیں وچ سٹریس دباؤ کائنی ہوندا، ڄݙان٘جو / ʌ / وچ ہمیشہ سٹریس ہوسی۔ /ə/=پہلے ادھی i تے وت ادھی o دا مجموعہ ہے، 
19.  ɜ Open-mid central unrounded vowel زبر مثال دے طور تے نَرس، سَروس، ٹَرم،شَرٹ، سَرکل، وَرک، وَرتھ۔ جَرنی۔ ہمیشہ ر کنوں پہلے آندے۔ 

کرسٹوفر شیکل دے مطابقphoible.org سرائیکی وچ 48 کانسن انٹ تے 35 واول کل 83 آوازاں ہن۔ انہاں وچوں کلہے کانسن انٹ 28 ہن۔ 15ڈبل کانسن انٹ ، 3 سی ڈینٹل ت ،ج د ، تے 2 سی ڈیینٹل سی تھ ، دھ ہن۔ 9 واول، 9 مد آلے واوال ، 14 مرکب واول وی وی مختلف ، 3 واول واول کانسن انٹ ہن۔ کل واول 35 ہن۔ شیکل وھ تے ݨھ دا ذکر وی کیتے۔ میݨھاں، سوݨھاں وچ کجھ لوک ݨھ  ورتیندن۔

سرائیکی الف بے دے مطابق الف، ھ ، ء ، ے دے علاوہ باقی 41 کانسن انٹ، پندرھاں ݙو چشمی ھ آلے تے ڈو مخلوط نون غنہ آلے کل 58 کانسن انٹ ہن تے سولھاں واول ہن۔

IPA: Vowels
Front Near-front Central Near-back Back Close i y ɨ ʉ ɯ u ɪ ʏ ɪ̈ ʊ̈ ɯ̽ ʊ e ø ɘ ɵ ɤ o e̞ ø̞ ə ɵ̞ ɤ̞ o̞ ɛ œ ɜ ɞ ʌ ɔ æ ɐ ɞ̞ a ɶ ä ɒ̈ ɑ ɒ Near-close Close-mid Mid Open-mid Near-open Open

:سرائیکی واول

:سامہݨے آلے واول

بِیج، پِیڑ

بِجلی، تِل

جَے، کَیہ، قَے،

، جے ، پیر، تیل

:درمیانے واول

مَر

مار

:پچھلے واول

کُولا

کُلہا، اُݙ، مُکا

ہوکا

مَوقع

مِیل، مِل، میل، مَیل

مَل، مال

مُل،مُول، مولھا، مَولا

:سرائیکی واول 

زبر: مل، مال، مَیل، مَول ــ‌

زیر: مل، کھڑی زیر مل، می ل، مےل ــ

پیش: مل،الٹی پیش مل، مُول، خالی مول‌ ــ

:ہندی واول

رَت، رات

دِن اِکیس چِڑیا،  ٻِلی ساری

اُلو کُتا، پھُول بھُوت

ایک کُتے جیب، پَیسہ کَیسا

دو جوش، اَور شَوق

رٖشی کٖرپیا 

:غُن٘ہ آلے واول

،ہَن٘س، گھڑیاں

،سِن٘چائی، نہیں

،مُن٘ہ، اُون٘ٹ

،کتابیں،، مَیں

،کیوں، بھَوں

چھیکڑی کھڑی زیر وچ غُنے آلا واول ہندی وچ کائنی

سرائیکی ڈکشنری ݙیکھو

* ولسن دی سرائیکی ڈکشنری

* ہندوستان دیاں زباناں دا سروے

* سیدھیش ور ورما دی کتاب